Jan Kusters

Ik ben, zonder dat dat een vooropgezet plan was, weer even redelijk actueel bezig. Op dit moment ben ik weer bezig met een idee van het vorig jaar (en eerder). Ik had het idee om met linoleumsnede’s een ‘chape chart’ van pijpen te maken, een soort van overzicht van pijp-modellen. Daar heb ik het vorig jaar in de zomer aan gewerkt, maar ik kwam er niet helemaal uit; de achtergrond wit was saai, maar resten linoleum overlaten zodat er streepjes mee-gedrukt werden was ook niet de oplossing (zie 22 en 29-8 2010). Nu, met de wit-druk lino’s van de afgelopen maanden, lijk ik daar de oplossing voor te hebben, en ik ben er dus weer mee bezig.

Een hele klus, want in feite moeten het op z’n minst 16 en liever 25 kleine lino’s worden die elk in een eigen lijst aan de muur kunnen worden gehangen. De afgelopen twee weken was ik er al mee bezig, om vervolgens afgelopen dinsdag tot de conclusie te komen dat de nog iets kleiner moesten, en andersom. Opnieuw beginnen dus… Ja ja, kunst is afzien.

Redelijk actueel?

Ik zag laatst in het programma ‘Boeken’ Umberto Eco. Hij heeft een boek geschreven , ‘De betovering van lijsten’, dat ging over opsommingen, lijstjes die mensen maken. In het programma noemde hij een aardig voorbeeld over wat volgens hem het belang was van lijsten. Als een jongetje aan zijn moeder vraagt wat een tijger is, dan kan de moeder een nauwkeurig en wetenschappelijk antwoord geven; dat is familie van de Felidae, een zoogdier. En het jongetje weet nog niets. Dus elke verstandige moeder begint een lijstje te maken; een tijger lijkt een beetje op een kat, maar is veel groter, hij is geel met zwarte strepen, hij eet andere dieren en soms mensen, hij kan heel hard brullen… En zo weet het jongetje wel wat een tijger is, en kan hij tenminste wegrennen als hij er een tegenkomt.

De informele beschrijving werkt beter dan de wetenschappelijke. Toen ik dit zat te kijken vond ik twee dingen erg aardig. Om te beginnen leek hij zich niet te realiseren dat de wetenschappelijke beschrijving net zo goed een opsomming is als de informele beschrijving. De wereld om ons heen delen we in aan de hand van ordening; iets is wel dit, en niet dat. Een appel is geen steen, want hij is zachter, en een appel wel fruit, want hij groeit net als een peer aan een boom. Een opsomming van eigenschappen is één van de manieren om de wereld in te delen, en dankzij die indeling weten we wat we met iets kunnen (appel wel eten, steen niet eten). Het tweede dat me opviel in het verhaal van Eco was dat hij, ogenschijnlijk alweer min of meer onbewust, duidelijk maakte waar een wetenschappelijke beschrijving te kort schiet. Het draagt geen gevoel over, en helpt ons niet overal en altijd met greep krijgen op de wereld om ons heen.

Dit is nu precies waar, naar mijn idee, kunst over gaat. Kunst is een manier om de wereld om ons heen op een andere manier te beschrijven, in een poging de wereld te begrijpen en er greep op te krijgen. Het heeft dezelfde functie als wetenschap. Vermakelijkheidswaarde, ‘mooi’, door veel mensen gewaardeerd worden, die dingen zijn weliswaar leuk, maar hebben verder niets met kunst van doen, dat is entertainment, eventueel geld verdienen of status verwerven.