Chinese en Japanse tekeningen en ik...
Zoals beloofd, tijd om eens wat anders aan te snijden dan de fotografie waar ik momenteel zoveel aan doe. Ik ben ook bezig met tekenen, met penseel en Chinese inkt, en ik heb een reeks blogjes in gedachten die ik zelf graag jaren geleden van iemand anders had willen lezen; huh, hoe en wat, zeg maar.
Als ik me met iets bezig hou, of het nu brood bakken of penseeltekenen is, dan ontstaat op mijn computer een documentje dat 'overwegingen bij...' heet. Daar komen dingen te staan die ik uit boeken, gesprekken en tegenwoordig van internet af haal, en die me helpen iets onder de knie te krijgen. Het zijn in feite heel kleine -en soms wat grotere- boekjes met achtergrond- en 'how to' informatie. Deels is dat om dingen niet te vergeten (mijn geheugen was al nooit zo geweldig, en is tegenwoordig ronduit beroerd). Maar voor een ander deel zorgt dingen beschrijven en aan anderen uitleggen er ook voor dat ik er zelf nog eens goed over nadenk en dat ik dingen ook voor mezelf steeds duidelijker krijg. Leren door lesgeven, zeg maar, zelfs als niemand normaal die overwegingen onder ogen krijgt en ik er nooit les in geef.
Ook voor het penseelschilderen is zo'n documentje aan't groeien, en daar wil ik de komende weken wat dingen uit laten zien. Hier publiceren is een griezelige zaak., Om te beginnen zit er niet zo heel veel origineels tussen, alles komt uit boeken, van websites, en okee, een klein beetje van is echt van mezelf en van mijn eigen experimenten. Verder is zo'n 'overwegingen bij...' document altijd een werk in ontwikkeling. Het is nooit af, en telkens als ik iets nieuws ontdek kan dat ook zaken die ik eerder schreef veranderen.
Wat hier volgt zijn stukjes uit mijn 'overwegingen bij penseeltekenen'. Een momentopname van wat ik nu denk te weten, en geen in steen gehouwen wetmatigheden. Lees het op eigen risico...
De start: terug naar school...
Tegenvaller. Ooit eens, lang geleden, wilde ik leren tekenen. Ik tekende dingen na uit openbaar kunstbezit, vroeg iedereen die op bezoek kwam of ze me konden leren hoe ik ergens een schaduw bij moest tekenen, en lang, heel lang had ik het idee dat je, als je eenmaal kunt tekenen, je klaar bent. Dan kun je de wereld om je heen op een vel papier toveren, en klaar.
De werkelijkheid was een tegenvaller. Begin 20 ging ik naar een echte opleiding op dat gebied, en toen stelde ik eerst nog met enige vreugde vast dat ze me binnen een half jaar leerde om een fatsoenlijke, realistische tekening te maken. Goed, pak weg 60 uur per week serieus mijn best doen, maar het schoot wel op. De teleurstelling kwam daarna. Het feit dat ik iets –een stilleven- kon tekenen, betekende nog niet dat ik een naakt kon tekenen. Of met aquarel kon schilderen. Of een ets kon tekenen… Of met olieverf kon schilderen. Kunst bedrijven bleek te bestaan uit een eindeloze reeks dingen, en telkens weer moest je vrijwel vooraan beginnen om iets onder de knie te krijgen.
Momenteel ben ik dus bezig met omschakelen van schilderen naar penseeltekenen. Je zou toch zeggen dat dat bijna schilderen is, maar dan met maar 1 penseel en maar 1 kleur. Jammer dan. Er is een fundamenteel verschil tussen werken vanuit vlakken (schilderen) of vanuit de lijn (tekenen).
En de glibberige, vette prut van olieverf op linnen duwen is iets totaal anders dan de subtiele tonen die inkt op absorberend papier achterlaat.
Back to school, ik moet weer vooraan beginnen.
Ik ben al erg lang bezig met penseel-tekenen, Sumi-e (Japans) of Shui-mo hua (Chinees). Lang geleden kwam ik ergens, ik geloof in Utrecht, een inktsteen en inktstaaf tegen, en dat was het begin. Ik zat toen op de lerarenopleiding, en daar viel op dat gebied weinig gerichte instructie te verwachten. Algemene moderne kunstopleiding-techniek, vrij vertaald: probeer eens wat. Dat werkte best aardig; naast inkt wrijven op een inktsteen zoals dat hoort tekende ik ook direct met de inktstick. Even bevochtigen en gaan met die banaan. Korte diep zwarte en rafelige strepen en vegen, maar met wat volhouden…. Erg vrij, maar zodra ik iets traditionelers op echt rijstpapier probeerde werd het een soppend zootje (kennis van nu: te dunne inkt, te nat penseel en verkeerde kant van het rijstpapier).
mijn 'Japanse tafel' en ik, een dikke 30 jaar geleden...
Ik heb in de jaren daarna wel wat uit boeken geleerd, maar een paar jaar geleden heb ik toch maar ook eens een echte workshop op dit gebied gedaan, bij Annemie van de Ven in Eindhoven.
Zo’n workshop is leerzaam, alleen al om de goeie kant van het rijstpapier te ontdekken (de gladde kant, die ik tot dan toe als achterkant beschouwde bleek dus de goeie kant te zijn…). Het meeste leerde ik daarbij natuurlijk van kijken hoe iemand met ervaring dingen doet. De bijna terloopse manier waarop ze voortdurend even inkt wreef, telkens weer, bijna als een doorlopend automatisme. Het dansende penseel. Het strakke gebaar. De zorg waarmee het penseel ‘geladen’ werd met inkt… Als er zo’n cursus hier in de buurt was zou ik daar graag eens een paar jaar in de leer gaan, maar wekelijks op en neer naar Eindhoven trekt me dan weer wat minder (en momenteel zijn mijn financiën ook niet echt stevig genoeg voor zulke escapades).
Terug naar de boeken dan maar weer. Nu moet ik zeggen, internet helpt. Of er zijn betere boeken dan 20 jaar geleden, of ik kan ze nu beter vinden, maar in elk geval heb ik met hulp van internet een paar boeken gevonden waar ik mee aan de slag ben gegaan.
Naomi Okamoto en Hakuho Hirayama, twee boeken die ik naast internet gebruik
En dan is er nog een eindloze reeks filmpjes op You Tube te vinden... Gelukkig is de oosterse didactiek nogal rechtlijnig. Wax on… Wax off… Wax on… Wax off… Ofwel beweging leren, beweging herhalen, eindeloos oefenen. Volgende beweging leren, beweging herhalen, eindeloos oefenen. Goed, met feedback van een Meester (of van een ‘number one’ leerling) zou het vermoedelijk sneller vooruit gaan, maar een beetje kritisch naar je eigen spul kijken en stug volhouden werken ook wel.
