Jan Kusters

Een van de kunstenaars die filmpjes opmeent over schilderen met Chinese inkt, Henri Li, verteld ergens het basisverschil tussen Gongbi schilderen (nauwkeurig) en Xieyi schilderen (losjes en impulsief). Als je een roos schildert, dan leg je die roos bij Gongbi schilderen naast je werkblad, terwijl je bij Xieyi zonder daadwerkelijke roos meer het idee van een roos uit je hoofd schildert. Het één gaat over wat is, terwijl het ander gaat over wat je denkt.

De afgelopen 10 jaar heb ik voornamelijk buiten en naar de waarneming staan schilderen. Momenteel probeer ik uit het hoofd te werken, en dat is nogal een overgang. Voorlopig red ik dat dan ook nog niet helemaal; ik moet buiten beter kijken naar dingen als ik ze later thuis wil tekenen. En de beste manier van kijken is iets tekenen. Dus toch maar weer buiten schetsen maken, en dan thuis dingen tekenen. Alleen probeer ik nu die schetsen niet naast de tekening te leggen; thuis probeer ik toch uit het hoofd te werken. Ik gebruik het schetsen nu alleen als een hulpmiddel om het mijn hoofd in te krijgen.

Ik gebruik al heel lang zogenaamde dummy’s voor mijn schetsen; schetsboeken die er uitzien als gewone gebonden boeken. De term ‘dummy’s’ komt van vroeger. Als een uitgever een fraai nieuw boek wilde gaan uitgeven, werd er vaak eerst een zogenaamde dummy gedrukt; een boek met het formaat en de afwerking van het uiteindelijke boek, maar op een paar bladzijden na waren de pagina’s leeg. Zo’n dummy was dan bruikbaar om alvast bij de voorverkoop te laten zien wat de handel kon verwachten. Die dummy’s met al die lege bladzijden waren gezocht door kunstenaars als ‘nette’ schetsboeken, en het duurde dan ook niet lang voor een fabrikant op het idee kwam om die lege boeken speciaal voor kunstenaars te maken, liefst ook nog met papier dat wat geschikter was voor zelf tekenen (het zwaar gelijmde papier voor luxe kunstdruk van de oorspronkelijke dummy’s was erg glad en wat minder lekker voor potlood of aquarelverf). Sedert de jaren ’80 werk ik in dat soort dummies, en het heeft dan ook een mooi rijtje tamelijk netjes ogende schetsboeken opgeleverd.

Omdat ik de laatste tijd met penseeltekenen bezig ben heb ik al een paar jaar ook een penseelpen in gebruik; een pen met een inktvulling, maar niet met een harde penpunt maar met een penseel.  Het is een aardig en flexibel tekeninstrument, en een goeie oefening voor wanneer ik thuis met Chinese penselen en inkt aan de slag wil, al is de inkt niet mooi verdunbaar naar grijs, en is het papier van de dummy’s totaal anders dan het zuigende rijstpapier.

Nu kwam ik een aantal weken geleden op internet wat dingen tegen die meer in de lijn van mijn huidige penseeltekenen liggen. Zo bleek er een soort van pillendoosje met droge Chinese inkt verkrijgbaar, die met een nat penseel opgelost kan worden, en die zich dan meer gedraagt als de echte Chinese inkt. En er blijken penseelpennen te zijn met een zuiger, die je gewoon met water vult. Ideaal voor aquarelblokjes, maar ook voor dat pillendoosje met Chinese inkt. En er bleken zelfs schetsboekjes te bestaan met rijstpapier. Bestellen dus, en eens kijken wat daarvan komt…

Het boekje heeft niets van de keurige schetsboeken die ik normaal heb. Geen harde kaft, geen keurig strak tekenpapier. Een slap kaftje, bij elkaar gehouden met een touwtje, kreukelig dun rijstpapier en iets van 24 pagina’s. Normaal doe ik lang met een schetsboek, vroeger maanden, nu vaak jaren. Maar dit is iets dat je op een week of een paar dagen vult (ik heb er maar eentje en ben voorlopig nog wat kieskeurig op wat ik in mijn eerste exemplaar doe, dus dit gaat misschien wat langer duren). Het volledig rauwe rijstpapier vloeit, vlekt, en bobbelt, al zitten er tussen de gevouwen pagina’s wel tussenvellen die voorkomen dat de volgende pagina’s ook meteen vol vlekken raken.

De pen heeft een zuigertje als een vulpen, waarmee je water opzuigt. Het penseel is wel kunststofhaar, maar het is slapper en gedraagt zich meer als een Chinees penseel dan de penseelpen die ik al had.

En de inkt is inderdaad een vorm van Chinese inkt, met zowel fraaie zwarten als prachtige grijstinten, gemakkelijk oplossend en snel werkend.

Het geheel heeft inderdaad alle eigenschappen van thuis met Chinese inkt en penselen werken, een gevecht tegen uitvloeien en te donker of te lichte tinten, op tegenstribbelend papier in een boekje zonder stevigheid. Door het formaat van het boekje moet je over de paginavouw heen werken, en het oogt allemaal super fodderig en geklungeld.

Het totaalpakket is geklungel, maar prachtig geklungel. Ik vind een paar eindresultaten wel zo fraai dat ik nu zelfs zit te piekeren over manier om zo'n boekje aan de muur te presenteren. Niet geheel in stijl en geest van de Literati, maar uhm...