Jan Kusters

De ‘vrije maand’ september heeft weinig nieuwe inzichten opgeleverd. Ik stel geen dingen uit vanwege dagelijkse bezigheden (wat ik eigenlijk verwachtte te ontdekken). Ik doe momenteel gewoon liever mijn dagelijkse dingen dan zaken als reizen of museumbezoek. Dus terug naar mijn dagelijks leven…

Ik lees weer veel. En dan wil ik eigenlijk ook tekenen aan de hand van wat ik lees. Ik heb er geloof ik wel eens vaker over geschreven, maar er is hier maar weinig van te zien geweest.

Even vooraan beginnen; ik ben geen goeie illustrator. Ik zou het wel willen zijn, net als goeie een striptekenaar, maar het zit er niet in. Om te beginnen heb ik een te letterlijke geest, waardoor ik in een verhaal details zoek die dan allemaal in een tekening moeten. Het resultaat is een overvolle tekening die in feite alleen weergeeft wat het verhaal al verteld. Ik voeg er niets aan toe. Een goed illustrator voegt vaak iets extra’s toe aan een verhaal, een soort van nieuw, liefst wat onverwacht inzicht. Iets van ‘Ah, zo had ik het nog niet gezien’.

En goeie illustrators zijn maniakken als het op documentatie zoeken aankomt. Ze tekenen maar beperkt uit hun hoofd, er wordt heel veel met documentatie, met voorbeelden gewerkt. Een tram in de wolken? Dan hebben we om te beginnen wolkenfoto’s nodig, en foto’s van trams. Moderne tram? Ouderwetse tram? Los Angeles Tram? En wolken? Van onderen? Vanuit de lucht? Losse schapenwolkjes? Massieve stormlucht? Op de een of andere manier vind ik zelfs met internet in feite nooit de afbeeldingen die ik zoek. De tram die ik in mijn hoofd heb bestaat niet… En daar begint mijn andere probleem.

Als ik iets lees komt het heel erg tot leven in mijn hoofd, ik kan me dingen goed voorstellen. Het probleem van die voorgestelde beelden is dat ze wel erg levendig zijn, zich ook echt vastzetten in mijn hoofd, maar ze zijn niet erg volledig. Het heeft wat weg van dromen; sommige dingen zijn duidelijk, andere dingen zijn volstrekt vaag of ontbreken helemaal. En op het moment dat ik die beelden begin te tekenen loop ik dan ook meestal vast in al die ontbrekende dingen.

Op zit moment zit ik weer eens de rechter Tie verhalen van Van Gulik te herlezen. Leuk spul, spelend in een exotisch oud China. Een van de verhalen speelt zich geheel af binnen de muren van een kloostercomplex in de bergen; het Klooster van de Morgenwolken (Het Spookklooster). En als ik het lees heb ik een beeld van dat klooster. Iets wat ik wel eens zou willen tekenen.

En dus ga ik aan de slag; inkt wrijven, papier klaar, penselen klaar, gaan met die banaan. Ik heb zowaar zelfs een plan. Eerst heel voorzichtig schetsen met een vrijwel droog penseel met sterk verdunde, grijze inkt, en pas als ik de tekening helemaal rond heb beginnen met vlakken en zwaardere tonen…

Helaas. Niet goed, te gehaast misschien. Ik begon wel voorzichtig en nauwkeurig aan gebouwen en een brug, maar dat werd steeds meer twijfelen over wat ik met de rest ging doen. Bomen en rotswanden was de bedoeling, en zonder die grote vlakken kon ik me maar slecht voorstellen waar of hoe groot het klooster moest worden, of de brug over de kloof (letterlijke geest). Ik kon niet wachten, die grote vlakken moesten er ook komen. Maar toen ik daar eenmaal aan begon werd het al snel weer het grote soppen, en de tekening liep al snel redelijk dicht. Binnen de kortste keren zat ik ook de ijle, voorzichtige tekening op te halen met diep zwarte details, anders verzoop die echt in het geheel.

Ik wou dat ik eerst nog een foto van de lichte schets gemaakt had (dit is al het tweede stadium), maar zo snel gaat het dus eigenlijk mis. Nadat het papier eenmaal droog was ging ik verder met details in het gebouw (hetgeen me al snel een vergissing leek), en bomen en begroeiing die niet echt lukte. De gebouwen zijn niet bepaald een Chinese tempel. Eigenlijk meer een oud Limburgse ring-boerderij dan poortgebouwen, binnenplaatsen en pagodes in de bergen. Toch maar eens wat tijd besteden aan voorbeelden zoeken en die rustig natekenen? En misschien ook wat rotsen, bergen en bomen oefenen aan de hand van oude Chinese tekeningen?

Nu heb ik naar het einde toe ook nog even de ‘blik door de struiken’ geprobeerd, als een soort van laatste redmiddel. Tot op zekere hoogte lijkt dat wel werken, al had ik dan ook wat knoestige bomen van boven af het beeld in moeten laten komen. En de regen ontbreekt (jawel, letterlijke geest, Rechter Tie komt vanwege het slechte weer in dat klooster terecht). Maar in plaats van de zekere helderheid die Chinese tekeningen hebben is dit een donkere chaos geworden. Aan het eind van een lange dag werd de tekening wat mismoedig op het prikbord gehangen.

Het gekke is dat ik nu, een paar dagen later, toch wel met plezier naar de tekening kijk. De donkere chaos komt eigenlijk best wel overeen met het beeld dat ik in mijn hoofd had, al was het gebouw in mijn hoofd wat minder Limburgs (vooral een kwestie van verhoudingen) en was er achter het klooster in mijn gedachten meer een bergwand dan een losse berg. Maar toch, maar toch… Een groot gebouw dat in regen en storm oplicht en beschutting beloofd… Ja, dit is wel een beetje het Klooster van de Morgenwolken… Alleen de regen die ontbreekt nog…

Heb ik dan in september helemaal niks anders gedaan? Jawel, ik heb eindelijk weer eens een van mijn vage oude plannen uitgevoerd. Mag ik U voorstellen?

Donkere Janus, een troost voor de troosteloze dagen. Na mijn eigen brood nu ook een eigen (nou ja, min of meer, van een bierbrouwpakket) biertje. Het wordt misschien tijd om eens een monnikspij aan te schaffen en een ander kapsel te overwegen.