Jan Kusters

Ik eindigde mijn vorige blog met de tekst ‘voor morgen staan de spullen wel alweer klaar’, maar het leven van een plein air schilder gaat niet over rozen. Zondagochtend, en ik had gisteren de motor niet binnen gezet maar voor mijn raam gezet. Zo moest ik zondag in elk geval nog de motor wegzetten, en dan kan ik immers net zo goed even een rondje rijden en gaan schilderen?

Ja ja, ik weet het, echte kerels schilderen in weer en ontij. Ik heb zelf ook wel in de stromende regen staan schilderen. Maar dat was Noorwegen, en als je 5 dagen en dik 3000 km gereden hebt om ergens te schilderen, dan is de druk om ook wat gedaan te krijgen behoorlijk groot. Bovendien is Noorwegen met z'n bergen en fjorden ook in de regen toch wel even wat anders dan het Limburgs landschap in de regen. Op een gewone huislijke zondagochtend, vers uit je warme bedje, met de eerste kop koffie uit het raam kijkend trekt dit toch wat minder. En dit weer hield de rest van de week stug vol.

Heb ik dan weer zo’n zin in landschappen schilderen? Ik wilde toch iets anders? Hmmm, misschien is het niet meer dan het verlangen om na een lange winter weer eens wat meer buiten te zijn. En vrij zeker is het ook een beetje de angst om een verworven vaardigheid –landschap schilderen- weer kwijt te raken als ik het niet genoeg blijf doen.

Enfin, niet naar buiten? Dan maar een taaie klus binnen. Ik schreef een tijdje terug al dat ik wat op zoek ben naar een nieuw palet, ik wil frissere kleuren en meer rechtstreeks uit de tube schilderen. Op de een of andere manier wil ik daarmee voorkomen dat mijn stadgezichten bruin-rode modderlappen worden. Vandaar dus af en toe de kleurvlakken van Itten, en zelfs af en toe regelrechte en buitengewoon saaie kleurproeven. Welke verf heb ik eigenlijk in huis, en wat mis ik nog? Dit soort dingen zijn vooral een oefening in tussentijds penseel schoonmaken trouwens. Kleurproeven maken dus:

In de kleurproefjes hierboven zijn normaal alleen de bovenste  3 kleuren in elke kolom uit mijn basispalet, de  kleuren daaronder zijn kleuren die ik nu een beetje aan’t testen ben, en mengkleuren met die nieuwe kleuren.

Kiezen van kleuren gebeurd op grond van een aantal criteria. Wat voor niemand hier op internet zichtbaar is, is de huid en dikte van een verf; hoe ziet een opgedroogde verf er uit. De ene kleur kan matter of vlakker ogen dan de andere, en als je een schilderij in werkelijkheid ziet kan dat vreemde effecten opleveren, alsof er gaten in een schilderij zitten, waar een fletse foto achter is geplakt. Op fotoreproducties zie je dat nooit terug, het is één van de voornaamste redenen om schilderijen niet alleen in boeken of op internet te bekijken, maar vooral in werkelijkheid te zien.

Iets anders is de praktische bruikbaarheid van verf; bij sommige pigmenten ontstaat in feite een heel luchtige, lichte verfmassa, waardoor je twee of drie keer zoveel verf nodig hebt dan van andere kleuren. Voor iemand die vaker buiten werkt is dat nogal onpraktisch. Het hangt ook meteen samen met de kleurkracht van een verf. Veel van mijn basiskleuren komen erg donker uit de tube, en moeten met meer of minder wit gemengd worden om een heldere, lichte kleur te krijgen. Maar bij dat mengen met wit gebeurd veel meer dan dat een kleur alleen lichter wordt, hij verliest gelijk aan kleurkracht. Rood met wit wordt geen lichter rood, maar rose, zacht rood. Als ik er dan weer wat geel bij meng wordt de tint weer wat roder… Moeizaam gepuzzel  voor je een kleur echt in de hand hebt.

En dan nog de prijzen van bepaalde pigmenten… Hoe dol ik ook op echt ceruleum, vermiljoen, kraplak en sommige cadmium kleuren ben, bij 20 of 30 euro voor een kleine tube ben ik toch geneigd voor de goedkopere vervangers te kiezen (7 of 8 euro de tube). En dat zijn dan nog de relatief betaalbare Rembrandt verven van Talens…

In dit kader kan ik ook nog wel even laten zien waar ik het af en toe over heb als ik het over kunstlicht versus daglicht heb. Ik schrijf wel eens dat ik een schilderij nog voor kunstlicht heb moeten bijwerken. Waar gaat dat over?

In de bovenstaande foto’s heb ik de gemaakte kleurtest twee keer gefotografeerd, één keer met daglicht, en één keer met kunstlicht. Links is daglicht, midden is kunstlicht zonder enige correctie, en rechts is kunstlicht en min of meer gecorrigeerd zoals ik de kleuren met kunstlicht zie. Een ander kan dat anders zien, niet iedereen is zich even bewust van de werkelijke kleur van dingen. Als ik de kunstlichtfoto volledig corrigeer krijg je het volgende:

De linker kolom van een bepaalde kleur is met daglicht, de tweede kolom is met volledig gecorrigeerd kunstlicht. Op het eerste gezicht lijken de kleuren misschien hetzelfde, maar als je goed gaat kijken zie je dat de roden en gelen lichter en feller worden in kunstlicht, terwijl de blauwen en groenen donkerder en valer worden.

Crap! Morgen wel zon maar geen tijd! Soms spant het universum tegen mij samen!